در جغرافیای پهناور ایران اسلامی، نقاطی وجود دارند که فراتر از یک نام بر روی نقشه، حامل قرنها تاریخ، فرهنگ و پتانسیلهای نهفته اقتصادی هستند. بندرکرگان، یکی از این نقاط استراتژیک در جنوب کشور است که در کرانه نیلگون خلیج همیشه فارس و در آغوش گرم و پرمهر سواحل مکران آرام گرفته است. این شهر که نامش با دریا، تجارت، دلیری و دیانت گره خورده است، امروز در آستانه تحولی بزرگ قرار دارد.
این نوشتار که به همت روابط عمومی شورای اسلامی شهر کرگان تدوین شده است، تنها یک معرفی ساده نیست؛ بلکه پژوهشی است عمیق در هویت این دیار. ما در این مقاله قصد داریم با نگاهی تحلیلی به ریشههای تاریخی، وضعیت کنونی زیرساختها و ترسیم چشماندازهای توسعه، تصویری شفاف و واقعی از بندرکرگان را برای شهروندان، گردشگران، پژوهشگران و سرمایهگذاران محترم ترسیم نماییم.
۱. موقعیت ژئوپلیتیک و جغرافیای بندرکرگان: دروازهای رو به جهان
بندر کرگان از نظر تقسیمات کشوری، در قلب استان هرمزگان و در تابعیت بخش بندزرک شهرستان میناب واقع شده است. این شهر ساحلی که در فاصله تقریبی ۳۰ کیلومتری از مرکز شهرستان میناب و ۱۳۵ کیلومتری از بندرعباس (مرکز استان) قرار دارد، از موقعیتی استثنایی در دهانه تنگه هرمز برخوردار است. قرارگیری در ابتدای حوزه نفوذ سواحل مکران، کرگان را به یکی از کلیدیترین نقاط برای اجرای طرحهای توسعه ملی تبدیل کرده است.
از منظر توپوگرافی، کرگان در جلگهای ساحلی و هموار واقع شده که از یک سو به نخلستانهای سرسبز و از سوی دیگر به آبهای نیلگون خلیج فارس و دریای عمان محدود میشود. وجود خورهای طبیعی (آبراهههای دریایی) متعدد در این منطقه، یک مزیت خدادادی کمنظیر است که امکان پهلوگیری شناورها و لنجهای تجاری و صیادی را در پناهگاهی امن فراهم میآورد.
این خورها نه تنها نقش بندرگاه طبیعی را ایفا میکنند، بلکه اکوسیستمی حیاتی برای زاد و ولد آبزیان محسوب میشوند. اگرچه اقلیم این منطقه گرم و مرطوب است، اما همجواری با دریا سبب شده تا بادهای موسمی و نسیمهای دریایی، به ویژه در فصول پاییز و زمستان، آبوهوای مطبوعی را برای ساکنان و مسافران به ارمغان آورد که خود پتانسیلی عظیم برای گردشگری زمستانی است.
۲. واکاوی پیشینه تاریخی: ردپای دریانوردان کرگان در تجارت جهانی
تاریخ بندرکرگان، روایتی حماسی از پیوند انسان و دریاست. بررسیهای تاریخی و اسناد شفاهی سینه به سینه نشان میدهد که تمدن در این منطقه قدمتی طولانی دارد. مردمان کرگان از دیرباز به عنوان دریانوردانی زبردست، شجاع و ماهر شناخته میشدند که با کمترین امکانات و با تکیه بر ستارگان و تجربه، مسیرهای طولانی اقیانوسی را میپیمودند.
در سدههای گذشته، ناخداهای کرگانی با لنجهای چوبی سنتی خود (که در گویش محلی به انواع بوم، سامبوک و جالبوت تقسیم میشدند)، پرچم تجارت ایران را در بنادر دوردست به اهتزاز در میآوردند. مسیرهای تجاری آنها از سواحل زنگبار و مومباسا در شرق آفریقا تا بمبئی و گوآ در هند و تمامی بنادر حاشیه خلیج فارس گسترده بود. این تبادلات تنها محدود به کالا (ادویه، چوب، پارچه و خرما) نبود، بلکه موجب انتقال فرهنگ، زبان و معماری نیز میشد.
وجود آثار تاریخی ارزشمند و اماکن مذهبی کهن، از جمله مسجد جامع قدیمی شهر، گواهی بر ریشههای عمیق دیانت و یکتاپرستی در این دیار است. معماری بومی منطقه که سازگار با اقلیم گرم و مرطوب طراحی شده، به همراه آداب و رسوم غنی مردم، میراثی گرانبهاست که هویت تاریخی شهر را شکل میدهد. فرهنگ مردم کرگان، ترکیبی از صبوریِ آموخته شده از دریا و سخاوتِ الهام گرفته از نخل است که در طول قرنها، علیرغم تغییرات دنیای مدرن، اصالت خود را حفظ کرده است.
۳. سیمای کنونی بندرکرگان: گذار از بافت روستایی به مدیریت شهری مدرن
امروز، بندرکرگان دوران گذار مهمی را تجربه میکند. با ارتقاء سطح تقسیمات کشوری و تأسیس شهرداری و استقرار شورای اسلامی شهر، فصل نوینی در مدیریت سرزمینی این منطقه آغاز شده است. این تغییر وضعیت، تنها یک تغییر نام نبوده، بلکه سرآغاز تحولات بنیادین در سه حوزه کلیدی است:
الف) اقتصاد مبتنی بر “اقتصاد آبی” (Blue Economy)
نبض اقتصاد شهر همچنان با جزر و مد دریا میتپد. صیادی و دریانوردی، پیشه آبا و اجدادی مردم است که اکنون با روشهای مدرنتر دنبال میشود. ناوگان صیادی بندرکرگان سهم قابل توجهی در تأمین سبد پروتئینی استان هرمزگان و کشور دارد. علاوه بر صیادی، تجارت دریایی و ملوانی با کشورهای حاشیه خلیج فارس، موتور محرک معیشت خانوارهای کرگانی است. بازارچه ملوانی شهر، محلی برای عرضه کالاهای باکیفیت است که پتانسیل تبدیل شدن به یک بازار تجاری بزرگ منطقهای را داراست.
ب) نهضت عمرانی و توسعه زیرساختها
شورای اسلامی شهر کرگان با همکاری شهرداری، پروژههای عمرانی متعددی را در اولویت قرار داده است. تغییر چهره شهر از بافت روستایی به شهری مدرن، نیازمند توسعه معابر بود که با اجرای پروژههای آسفالتریزی گسترده، جدولگذاری استاندارد، پیادهروسازی و بهبود مبلمان شهری در حال انجام است. همچنین، توجه ویژه به سیستم روشنایی معابر و بلوارها، امنیت و زیبایی شبانه شهر را ارتقا داده است. مدیریت دفع آبهای سطحی برای جلوگیری از آبگرفتگی در زمان بارانهای موسمی نیز از اقدامات فنی مهمی است که با جدیت پیگیری میشود.
ج) ارتقای شاخصهای رفاهی و خدماتی
تأمین آب شرب پایدار همواره یکی از دغدغههای مناطق جنوبی بوده است. پیگیری و اجرای پروژههای آبشیرینکن و نوسازی شبکه آبرسانی، از دستاوردهای مهم مدیریت شهری محسوب میشود. همچنین رایزنیهای مستمر برای بهبود وضعیت راههای دسترسی به اسکله و اتصال ایمنتر به جادههای اصلی میناب و بندرعباس، در دستور کار دائمی مسئولین شهر قرار دارد.
۴. ظرفیتهای بینظیر گردشگری: کرگان، بهشت اکوتوریسم هرمزگان
صنعت گردشگری، نفتِ قرن بیست و یکم است و بندرکرگان بر روی گنجینهای از جاذبههای طبیعی و فرهنگی نشسته است که هنوز برای بسیاری از ایرانیان ناشناخته مانده است. این شهر قابلیت تبدیل شدن به قطب اکوتوریسم شرق هرمزگان را دارد:
-
تالاب بینالمللی و جنگلهای حرا (Mangroves): خورهای اطراف بندرکرگان، زیستگاه درختان شگفتانگیز “حرا” است. این جنگلهای دریایی که در آب شور میرویند و با جذر و مد دریا پدیدار و ناپدید میشوند، منظرهای سوررئال و خیرهکننده خلق میکنند. قایقسواری در لابهلای این درختان سبز در دل آب، تماشای پرندگان مهاجر نادری همچون حواصیل، اگرت و پلیکان، تجربهای است که هر گردشگر طبیعتدوستی را مجذوب میکند.
-
سواحل بکر و ماسههای نقرهای: برخلاف بسیاری از سواحل شلوغ، نوار ساحلی کرگان آرامش و بکر بودن خود را حفظ کرده است. تپههای شنی نرم و سواحل ماسهای گسترده، فضایی ایدهآل برای راهاندازی کمپهای گردشگری، تفریحات ساحلی، ورزشهای آبی (جت اسکی، قایقرانی) و عکاسی از طلوع و غروب رویایی خورشید فراهم کرده است.
-
گردشگری فرهنگی و مردمشناسی: جذابیتهای کرگان محدود به طبیعت نیست؛ بلکه فرهنگ غنی مردم این دیار، گنجینهای زنده است. مردم خونگرم کرگان با هویتی ایرانی، ترکیبی زیبا از فرهنگ بندری (مشابه میناب و بندرعباس) و فرهنگ بلوچی را در خود جای دادهاند. این تلفیق فرهنگی بیش از هر چیز در پوشش مردم نمایان است؛ زنان با لباسهای رنگارنگ و شاد بندری، شلوارهای کمهدوزی و گلابتوندوزی شده و چادرهای زیبای محلی، جلوهای بینظیر از هنر بومی خلق میکنند. شنیدن گویش شیرین محلی و چشیدن غذاهای دریایی با ادویههای مخصوص جنوب، تجربهای فراموشنشدنی برای گردشگران خواهد بود.
۵. افقهای پیشرو: چشمانداز توسعه ۱۴۱۰ و فرصتهای سرمایهگذاری
شورای اسلامی شهر و شهرداری بندرکرگان، با نگاه به اسناد فرادستی توسعه کشور و با تکیه بر فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر توسعه سواحل مکران، نقشه راهی بلندپروازانه اما دستیافتنی برای آینده ترسیم کردهاند:
-
تبدیل شدن به هاب تجاری و لجستیکی: با طرح توسعه حوضچه و اسکله بندرکرگان، هدفگذاری برای پهلوگیری کشتیهای با تناژ بالاتر صورت گرفته است. ایجاد پسکرانههای بندری، انبارهای مکانیزه و تسهیل فرآیندهای گمرکی، میتواند کرگان را به یکی از مبادی اصلی صادرات غیرنفتی (محصولات کشاورزی میناب) و واردات کالاهای اساسی تبدیل کند.
-
قطب صنایع تبدیلی و شیلاتی: جلوگیری از خامفروشی آبزیان، راهبرد اصلی اقتصادی شهر است. دعوت از سرمایهگذاران برای احداث کارخانههای فرآوری ماهی و میگو، بستهبندی مدرن، کارخانههای یخسازی و سردخانههای صنعتی، نه تنها ارزش افزوده ایجاد میکند، بلکه معضل بیکاری جوانان تحصیلکرده بومی را نیز ریشهکن خواهد کرد.
-
توسعه گردشگری پایدار و اشتغالزا: طراحی و احداث دهکده گردشگری ساحلی، شامل اقامتگاههای بومگردی استاندارد، رستورانهای دریایی شناور و پارکهای ساحلی مجهز، در دستور کار قرار دارد. هدف، جذب گردشگرانی است که به دنبال تجربهای متفاوت از شمال کشور هستند.
سخن پایانی
بندرکرگان، شهری است که ریشه در اعماق تاریخ و نگاه به بلندای افق دارد. داستان این شهر، داستان مردمی است که با دریا عهد برادری بستهاند. اکنون با همت والای شهروندان و تلاش شبانهروزی خادمان مردم در شورای اسلامی و شهرداری، زیرساختهای لازم برای جهش بزرگ اقتصادی و فرهنگی در حال مهیا شدن است.
ما معتقدیم بندرکرگان سرزمینی از فرصتهای طلایی است. درهای این شهر به روی تمام کسانی که قلبشان برای آبادانی ایران میتپد، باز است. از سرمایهگذاران بخش خصوصی تا گردشگران و پژوهشگران؛ اینجا جایی است که “توسعه مدرن” با “اصالت تاریخی” پیوند میخورد و آیندهای روشن را نوید میدهد.
